zaterdag 11 september 2010

Vijand

Vandaag precies negen jaar geleden ging ik 's middags een dutje doen. Toen ik om een uur of half vijf wakker was geworden, ging ik even mijn e-mail checken. Er was er inderdaad een van iemand die een afspraak wilde maken voor een paar dagen erna. Daar stond iets bij in de zin van: "Als er dan tenminste geen oorlog is." Ik vroeg me af waar die laatste zin nou op sloeg. Omdat ik toch wilde weten of er iets bijzonders was gebeurd, zette ik de tv aan om op teletekst te kijken. Ik werd dus geconfronteerd met de inmiddels overbekende beelden van de aanslag op de Twin Towers, die vandaag ook wel weer een paar keer te zien zullen zijn.

Je weet natuurlijk nooit wat ons nageslacht zal beschouwen als belangrijke momenten in de (wereld)geschiedenis, zoals - voor ons, d.w.z. mijn generatie - het begin van de Tweede Wereldoorlog, de atoombom op Hiroshima en de val van de Berlijnse Muur. Op Nederlandse schaal kun je daarbij voegen de Stormramp van 1953 en de moorden op Pim Fortuyn en Theo van Gogh, de eerste politiek geïnspireerde moorden sinds 1672. Maar ik kan me voorstellen dat het nageslacht 11 september 2001 als een keerpunt in de geschiedenis zal beschouwen. Het machtigste land ter wereld bleek opeens kwetsbaar te zijn. Voor het eerst in hun geschiedenis werden de Amerikanen op eigen grondgebied aangevallen door een buitenlandse 'macht'. De gevolgen ervan merkt nog iedereen die een vliegreis wil maken. In veel landen is de wetgeving veranderd, waardoor de privacy beperkt werd. Ook in ons land zitten ambtenaren dagelijks de mate van terreurdreiging bij te houden. De belangrijkste verandering echter die plaatsvond was dat de decennia lang bestaande vijandige verhouding Oost-West werd vervangen door de minstens zo vijandige verhouding Democratie-Islam.

Ik behoor tot degenen die de gehele Koude Oorlog bewust hebben meegemaakt. Hoewel Russische troepen op pakweg een kilometer of vijfhonderd van mijn bed stonden, heb ik geen moment de angst gehad dat ik bij het wakker worden diezelfde Russische troepen door de straat zou zien marcheren.  Maar er waren ook Nederlanders die de leus aanhingen: "Liever een raket in mijn achtertuin dan een Rus in mijn keuken." (Met die raket werd een Amerikaanse kruisraket bedoeld, die de Russen ver van ons bed zou moeten houden.) Die mensen waren wel bang. Zo zijn er nu, sinds 9/11 en de aanslagen in Londen en Madrid, mensen bang voor 'de islam' of 'de islamieten'. Zoals destijds mensen bang waren voor 'het communisme'.

We hebben gezien dat de mensen in Oost-Europa het communisme (beter gezegd: de machthebbers die pretendeerden dat als hun ideologische basis te zien) zat waren. China kun je geen communistisch land meer noemen. Zelfs Fidel Castro is tot de overtuiging gekomen dat hij het op bepaalde punten wel eens mis gehad zou kunnen hebben. De overgrote meerderheid van de mensen waar dan ook heeft niet in de eerste plaats behoefte aan een ideologie, maar aan voldoende eten, een redelijke woonomgeving, goede gezondheidszorg en als het even kan nog een beetje luxe. De democratische Amerikanen hebben meer te eten dan de communistische Cubanen, maar een zieke Cubaan is beter af dan een zieke Amerikaan.

De macht van 'het communisme' begon af te brokkelen toen internet en mobiele telefonie nog niet bestonden, laat staan gemeengoed waren. Maar mede dankzij de tv hadden ze daar wel enig idee van de verschillen tussen 'onze' en hun maatschappij. Ook in de islamitische landen hebben ze nu internet en mobiele telefonie. Een deel van de mensen zal datgene waar ze zo kennis van nemen verafschuwen en gewapenderhand willen bestrijden. Een groter deel, vermoed ik, zal dingen zien en horen die ze zouden kunnen gaan waarderen. Moeten wij, zoals nu in Afghanistan gebeurt, dat proces met geweld van wapens bespoedigen? Ik ga daar morgen nog wat dieper op in.
x