zondag 29 augustus 2010

Streven

Is het nou zo'n ramp als iemand schrijft "het gebeurd" of "het is gebeurt"? Nee, er zijn wel ergere dingen in het leven. Taalgebruik is voor een belangrijk deel een kwestie van afspraken. Iedereen zegt pannekoek (het is ABN om de n aan het eind van een lettergreep na een stomme e niet uit te spreken), maar de Nederlandse Taalunie heeft in haar ondoorgrondelijke wijsheid verordonneerd dat we pannenkoek moeten schrijven, maar niet gedachtengoed. Vroeger schreven we, op grond van een inmiddels afgeschaft regeltje, denneboom en dennenbos. Nu is het ook dennenboom. De Taalunie zou veel mensen een groot plezier doen en veel fouten voorkomen door die zogenaamde tussen-n gewoon af te schaffen, of te bepalen dat het iedereen vrijstaat die n al of niet te gebruiken. Ik zou heel lang - en waarschijnlijk vruchteloos - moeten nadenken om er achter te komen of dat ergens tot misverstanden zou kunnen leiden. (Overigens: begrijpt iedereen waarom het vruchtensap en vruchteloos is?)

De meeste taalfouten worden, denk ik, gemaakt in de werkwoordsvormen. We hebben nu eenmaal sinds mensenheugenis de gewoonte om een d aan het eind van een lettergreep als t uit te spreken. (De Zweden, om maar een voorbeeld te noemen, doen dat niet. Die spreken de d vrijwel altijd als een d uit.) Maar we hebben ooit het regeltje van 'stam + t' gemaakt: kijk-en - kijkt, dus word-en - wordt. Niemand raakt in verwarring als je "Zij word gek van die regeltjes." schrijft. Zelfs "Zij wort" wordt nog wel begrepen. Waarom schrijven we dan niet "Hij beleevt dat anders?" We schrijven toch 'beleven'?

Het is een bekend verschijnsel: erover klagen dat de jongeren die van school komen 'niets' meer over taal weten. Er is echter iets merkwaardigs aan de hand, las ik in de Volkskrant: Leerlingen beheersen hun taal aan het eind van de basisschool veel beter dan vaak wordt gedacht. Sterker, in het spellen van werkwoorden maken ze vrijwel geen fouten. Dat is wetenschappelijk onderzocht. Het vervelende is dat er na de basisschool nog een paar jaar onderwijs volgt: Jammer genoeg leren ze dat bijna allemaal in de loop van de middelbare school weer af: zowel op vmbo, havo als vwo is de beheersing van de werkwoordspelling bij het eindexamen een stuk slechter dan die aan het eind van de basisschool. Moet ik nou concluderen dat de jeugd van tegenwoordig vergeetachtiger wordt? Weten ze bij het verlaten van de basisschool dat Lelystad de hoofdstad van Flevoland is, maar bij het verlaten van het vwo niet meer? Kunnen ze nog wel de tafel van negen uit hun hoofd opdreunen? Kunnen ze nog bij benadering aangeven wanneer de Tweede Wereldoorlog plaatsvond?

Ze hebben de staatssecretaris van onderwijs om commentaar gevraagd. Een woordvoerster zei: 'Taalvaardigheid is veel meer dan alleen spelling, ook leesvaardigheid en mondelinge vaardigheden zijn van wezenlijk belang. We beginnen dit jaar met de referentieniveaus, die voor het eerst van basisschool tot en met het mbo gedetailleerd vastleggen wat een leerling moet kennen en kunnen. Maar de lat moet omhoog. Daarom zijn ook nog streefniveaus vastgelegd.' (Onderstreping toegevoegd.) Als ik zoiets lees, weet ik dat ik de hoop kan opgeven. We weten hoeveel donornieren er nodig zijn en we streven naar meer. We weten hoeveel we CO2 we uitstoten en streven naar minder. We weten dat steeds meer mensen te zwaar zijn en we streven naar lichter. Bij het verlaten van de basisschool, die toen nog lagere school heette, kende ik een bekend gezegd: "De weg naar de hel is geplaveid met goede voornemens."
x