Minder

Een van de dingen die het kabinet Balkenende IV zich had voorgenomen was in vier jaar het aantal ambtenaren met 12.700 te verminderen. Toen ik dat hoorde of las was mijn primaire reactie: "Dat gaat dus niet gebeuren." Wat las ik in de Volkskrant? Van de voorgenomen banenreductie wordt nog niet de helft gehaald. Dat blijkt uit een brief die de Algemene Rekenkamer deze week naar de Tweede Kamer heeft gestuurd. Zeker, er zijn banen bij de overheid verdwenen, maar er zijn er intussen ook al weer 6.610 bijgekomen. Bovendien werden in ieder geval bij vier ministeries in 2008 meer externe mensen ingehuurd dan in 2007. Nu kunnen we dus weer lekker gaan discussiëren over de vraag of er nou netto of bruto 12.700 ambtenaren zouden verdwijnen.

Minder overheid! Minder ambtenaren! Met die uitspraken krijg je overal de handen op elkaar. De overheid zorgt immers voor allerlei regeltjes en dus voor ambtenaren die de regeltjes moeten uitvoeren, controleren en handhaven en ja, niet iedereen vindt elk regeltje zinnig. Daar ligt, denk ik, het probleem: wat de een zinnig vindt, vindt de ander onzinnig. Het heeft ook iets met beeldvorming te maken. Bij 'ambtenaar' hebben veel mensen een beeld voor zich van iemand die achter een bureau of een loket zit. Maar op die vuilnisauto zitten ook ambtenaren. In de Amsterdamse tram worden kaartjes verkocht, gestempeld en gecontroleerd door ambtenaren. Op de ambulances van de GGD zitten ambtenaren. Door de polders lopen ambtenaren die muskusratten vangen. De jongens en meisjes die in Afghanistan de Taliban bestrijden zijn ambtenaren. Als we de bijstand en de huursubsidie afschaffen hebben we meteen heel wat ambtenaren minder. Schaf het parkeerverbod en het parkeergeld af en je kan weer een rijtje ambtenaren naar huis sturen.

De primaire vraag die we moeten beantwoorden is: wat moet de overheid doen? Leg die vraag voor aan tien willekeurige Nederlanders en je krijgt naar alle waarschijnlijkheid tien verschillende antwoorden. Mark Rutte, om maar eens een voorbeeld te noemen, denkt daar wat anders over dan Agnes Kant. Pieter van Geel en Mariëtte Hamer zitten daar ergens tussenin.

Waarom komen er toch weer overheidsbanen, dus ambtenaren, bij? Het betreft banen op terreinen waarop de politiek in de tussentijd heeft besloten intensiever aan de slag te gaan. Waarom in 's hemels naam heeft de politiek dat eigenlijk besloten? Ja, kijk, waarschijnlijk heeft 'de politiek' signalen uit de samenleving ontvangen dat 'we' of 'ze' ergens iets aan moesten doen, een of ander schrijnend probleem of zo. Balkenende en zijn ploegje (of Job Cohen en Ahmed Aboutaleb en hun ploegjes) gaan dat echt niet zelf doen, dus die huren daarvoor wat mensen in. Die noemen we ambtenaren. Geert Wilders wil laten uitrekenen wat een allochtoon ons kost. Wie moet dat uitrekenen?

Ik ben twintig jaar ambtenaar geweest en weet dus ook dat het hier en daar bij de overheid wat efficiënter, dus met minder ambtenaren kan, zonder dat de overblijvende ambtenaren overbelast raken. Dat geldt echter net zo hard voor elk bedrijf van enige omvang. Die hebben hun eigen interne bureaucratie en de kosten daarvan zitten verwerkt in de prijzen van hun producten. Of ze gaan zo hard in de personeelskosten snijden dat ze na een tijdje bij 'Kassa' of 'Radar' moeten gaan uitleggen waarom er van alles bij het bedrijf verkeerd gaat. 'Minder personeel' betekent ook, dat je na 15 minuten nog steeds hoort: "Al onze medewerkers zijn in gesprek. U wordt zo spoedig mogelijk geholpen." Zou het niet fijn zijn als ze wat meer medewerkers in dienst zouden nemen? Politieambtenaren krijgen er weer een taak bij: blaastesten afnemen bij wandelaars, zodat het voor jou en mij wat veiliger wordt in uitgaansgebieden. Komen er nou politieambtenaren bij of moeten de nu werkzame politieambtenaren andere dingen laten liggen? Hoezo: minder ambtenaren?
x