Emoticons

Wie wel eens blogs of internetforums bezoekt komt ze vaak tegen: de emoticons, die kleine cirkelvormige gezichtjes die een bepaalde emotie moeten weergeven. Ik heb een pesthekel aan die dingen en gebruik ze hoogst zelden en dan in ironische zin. In de sms- en chattaal (snel, snel, snel) hebben zich 'toetsenbordemoticons' ontwikkeld:
x = zoen (maar die kenden we al uit de schrijftaal);
:) = blij;
:( = bedroefd;
;) = knipoog ("Dit is een grapje!").
Er zijn er nog veel meer, maar die zou ik moeten opzoeken. Voor de compleet-niet-ingewijden: je moet de getypte emoticons dus een kwartslag naar rechts draaien om daarin een gezicht met de bedoelde emotie te herkennen.

Naar aanleiding van mijn blog Zonde ontspon zich in de reacties daarop een aardige discussie tussen Gerbie (een van mijn trouwe lezers) en mij. Het blog eindige aldus: "Tarcisio Bertoni is niet zomaar iemand. Hij is de tweede man van het Vaticaan. Benedictus XVI kan nu nog maar één ding doen dat de reputatie van het Vaticaan enigszins kan opvijzelen: Bertoni per direct uit zijn functie ontslaan, met de mededeling dat zijn opvattingen niet die van het Vaticaan zijn." Daarna kwam de discussie.

Zuster Klivia: En dat laatste gaat niet gebeuren, ze blijven elkaar tot in den treure de hand boven het hoofd houden ben ik bang.
Gerbie: Niet alleen dat, het zijn volgens mij juist wel de opvattingen van het Vaticaan. Die man is niet voor niet zo hoog opgeklommen.
Evert: Het Vaticaan heeft inmiddels wel verklaard dat de kardinaal niet de mening van het Vaticaan weergaf.
Gerbie: Dat verklaren ze naar buiten toe, maar vinden ze dat ook daadwerkelijk?
Evert: Ze mogen van de Baas toch niet liegen?
Gerbie: Nu had er in moderne internetspeak een knipoog achter je opmerking horen staan. Deze ;-)
Evert: Wel eens internetspeak bij mij gezien?
Gerbie: Daarom kwam mijn uitleg ook er achter aan. Ik meende namelijk toch een lichtelijk sarcastische ondertoon in die ene opmerking te lezen.
Evert: Daarom was internetspeak ook overbodig.
Gerbie: Ware het niet dat er een hele generatie internetgebruikers niet doorhad dat je ook emotie in woorden kunt vatten, zonder emoticons te gebruiken. En hoe moeten die ooit leren wanneer iets anders bedoeld wordt dan dat er daadwerkelijk staat?
Evert: Daar ligt een prachtige taak voor leerkrachten die het taalonderwijs beoefenen. Of behoren die ook al tot de generatie die zonder emoticons geschreven taal niet meer (volledig) begrijpen? Is het wachten nu op een nieuwe uitgave van Erasmus met als titelblad: 'De lof der zotheid;)'?

Gerbie heeft natuurlijk wel een punt: chatten, sms'en, 'even snel een mailtje', tussen de bedrijven door een reactie op een forum of bij een blog plaatsen, het leidt allemaal niet tot weloverwogen taalgebruik, waarbij je de juiste woorden kiest, want je typt sneller ";)" dan "Dat bedoel ik dus als grapje." Dan heb ik het nog niet over een woordkeuze die zo'n toevoeging overbodig maakt, want daar moet je nog langer over nadenken.

Toen ik ruim vijftig jaar geleden een scriptie moest schrijven i.v.m. mijn onderwijzersexamen, was ik al blij dat ik daarvoor een afgedankte typemachine kon gebruiken die van het werk van mijn vader kwam. Ik moest nog zo'n vijfentwintig jaar wachten op een computer met een tekstverwerkingsprogramma en nog iets langer op automatische spellingscontrole (die bij mij altijd aan staat). Het werd steeds makkelijker een eenmaal voltooide zin toch nog iets bij te vijlen. En ik hield en houd van taal en mijn leraren hebben mij een heilig respect voor zorgvuldig taalgebruik bijgebracht. Uit mijn ambtenarentijd heb ik overgehouden dat ik bij alles wat ik schrijf op de achtergrond de 'lezer(s)' zie, die zonder verdere toelichting het geschrevene moet(en) kunnen begrijpen.

Vooral in mijn jaren bij de Ziekenfondsraad heb ik veel genotuleerd. Ik werd 'beroepsluisteraar'. Ik was een van de zeer weinigen die het een leuke bezigheid vond en het uitwerken van de aantekeningen nog leuker. (Het is in dit land, waar zoveel wordt afvergaderd, een zeer onderschatte, ondergewaardeerde en onderbetaalde bezigheid.) Daar heb ik geleerd: "Goed notuleren is datgene opschrijven wat de spreker bedoeld heeft te zeggen." Na een tijdje leer je ook de notoire leuteraar van de deskundige spreker onderscheiden. Mensen keken wel eens bevreemd als ik mijn pen stil hield terwijl iemand druk aan het oreren was.

Gerbie heeft, vrees ik, ook gelijk als hij veronderstelt (of wéét: hij heeft dagelijks met leerlingen te maken) dat het vermogen tot het begrijpen van geschreven taal, zonder toevoeging van kunstmatige frutsels, afneemt. Ik heb op de kweekschool geleerd dat je 'logisch denken' niet leert bij het vak rekenen (daar leer je kunstjes), maar bij het vak taal. Geef ze een stuk tekst en laat ze vragen beantwoorden. De antwoorden vinden ze door de tekst te analyseren. Die moeten ze dus goed lezen. Dat kost tijd, maar oefening baart kunst. Wordt die tijd nog gegeven en, zo ja, wordt die dan ook gebruikt?
X