Rouwen

Er is nu een leidraad voor de eerste drie jaar. Het is niet meer dan een indruk, laat ik dat voorop stellen. Volgens mij wordt de laatste tijd in de media, met name de tv uiteraard, meer aandacht besteed aan doodgaan, ziekte en ander emotioneel ongerief dan vroeger. De ene sporter die een boek geschreven heeft over zijn overwinning op kanker is nog niet weg bij 'De Wereld Draait Door' of de volgende zit al weer bij 'Pauw & Witteman'. Familieruzies worden bij de EO weggegeten. Dagelijks komen de zieken en gewonden voorbij in eerstehulpposten en poliklinieken. Uit de hand gelopen verbouwingen worden hersteld. Is er meer aandacht dan vroeger voor het leed van anderen? Of is 'emotie van een afstand' gewoon de trend? In Trouw las ik over weer iets nieuws: de rouwkalender. De scheurkalender van Leoniek van der Maarel en Hans Breekveldt heeft geen datums en houdt niet op na 365 dagen. Het is een kalender speciaal voor mensen die een geliefde hebben verloren en rouw stopt tenslotte ook niet na een jaar. Er staan geen data op de kalenderblaadjes en hij gaat drie jaar mee. Hij komt gewoon op de wc te hangen.

Ik heb enige ervaring met rouwen en mijn ervaringen zijn niet de maat van alle dingen. Dat realiseer ik mij terdege. Ruim dertien jaar geleden heb ik een geliefde verloren, net als Leoniek van der Maarel, die tien jaar geleden haar man verloor. En inderdaad: na 365 dagen is het rouwproces nog niet afgesloten. Sterker nog: ook na drie jaar hoeft een rouwproces niet te zijn afgesloten, zelfs niet na dertien jaar. Leoniek ziet het zo:
- jaar één: overleven;
- jaar twee: pijn erkennen die erbij hoort;
- jaar drie: je hebt ervaring.
Dan is de scheurkalender op en red je het kennelijk verder wel zonder tips, en uitspraken die bij verschillende perioden horen.

Van der Maarel: "Voor mij werkt een kalender beter dan een boek, omdat je er iedere dag iets aan hebt." Ja, een boek over rouwverwerking lees je in één adem uit en daarna gaat het op de plank. Je kan uiteraard weer een andere boek aanschaffen waarin rouwverwerking vanuit een andere optiek bekeken wordt en waarin andere tips staan. "Voor mij werkt kijken naar een spaghettiwestern beter dan luisteren naar cantates van Bach, omdat je aandacht veel meer wordt afgeleid. Bij het luisteren naar Bach ga je maar zitten denken en piekeren." (Uit: Denk er niet voortdurend aan van Evan Wyk.)

Heb ik, als ervaringsdeskundige, tips voor lotgenoten? Het spijt me: geen enkele. Een vakantie in mijn eentje in Nieuw-Zeeland heeft me een eind op weg geholpen, maar ik vind het - bijna letterlijk - wat ver gaan dat anderen te adviseren. Als ik me weer eens lekker verdrietig wil voelen luister ik naar de 'Rapsodia Cubana' van Ernesto Lecuona; als ik me wat opstandiger voel naar het 'Dies irae' uit het Requiem van Verdi; en ik krijg nog altijd de tranen in mijn ogen bij 'Kommt, ihr Töchter, helft mir klagen' en 'Wir setzen uns mit Tränen nieder' van Bach. Als ik een tijdje nadenk, kom ik op nog wel een paar dingen die mij er, min of meer, doorheen geholpen hebben. Daar kan ik een boekje van maken. Maar dat is al zo vaak gedaan, dus er moest weer eens iets nieuws komen.

Probeer ik die rouwkalender belachelijk te maken? Een beetje. Er zullen ongetwijfeld mensen mee geholpen worden. Wat mij tegen staat is het meedoen met de trend van 'hapklare brokjes' volgens de 'nieuwe formule'. Met het overlijden van een geliefde omgaan is een hard proces. De begrafenismaatschappijen buitelen tegenwoordig over elkaar heen met adviezen om ons 'afscheid' zo mooi mogelijk te maken. We hebben zelf de voorpret en onze nabestaanden worden vast op weg geholpen bij de verwerking. Ik heb al heel wat begrafenissen en crematies bijgewoond van mensen die mij in hoge of iets mindere mate dierbaar waren. Dat het merendeel van hen jonger was dan ik zou het nog wat schrijnender moeten maken. Het zal wel aan mij liggen, maar het komt wel eens voor dat de muziek of de rituelen die de overledene zelf of de nabestaanden zorgvuldig hebben uitgezocht mij totaal niets doen, geen enkele ontroering teweeg brengen. Ik kan er zelfs door geïrriteerd raken. Ze zullen passen bij hun emoties, dus ze moeten het vooral zo doen, maar ik laat de mijne niet sturen. Ik laat ze over me heen komen en stuur zo nodig wat bij. Soms lukt het, soms lukt het niet. "There won't always be someone to pull you out."

x