Liegen

In mijn jeugd heb ik het vaak horen uitspreken: Gij zult geen valse getuigenis spreken tegen uw naaste. Dat is immers één van de Tien Geboden. In gewoon Nederlands betekent het: je mag niet liegen. Dat is niet eens een heel typisch christelijke regel. Ook onder niet-christenen wordt liegen in het algemeen niet als goed gebruik beschouwd. Maar goed, voor christenen ligt dat toch wat anders. Je mag toch de Tien Geboden als het ware beschouwen als hun 'Grondwet'. Je mag ook, denk ik dan, verwachten dat de leiders binnen de diverse kerken het goede voorbeeld geven. Zij zullen zich nooit op een leugen laten betrappen.

Je herinnert je wellicht dat al weer enige tijd geleden de Heilige Vader te Rome de excommunicatie van een aantal leden van de ultraorthodoxe broederschap 'Pius X' ophief. Er ontstond enige commotie omdat een van degenen die in de moederschoot van de kerk terugkeerde bisschop Richard Williamson was, niet alleen ultraorthodox, maar ook een ontkenner van de Holocaust. Benedictus, in het nauw gebracht door de negatieve publiciteit die dat wereldwijd opleverde, zei niet te hebben geweten van de ideeën van Williamson. Dat schreef Trouw. Dat schreef ook dat een Zweeds tv-programma gisteren onthulde dat de aartsbisschop van Stockholm, ook geen kleine jongen binnen de rooms-katholieke kerk, al in 2008 zijn hoogste baas had geïnformeerd over de omstreden opvattingen van Williamson. Hoe zit dat nu precies? Wist Benedict het nu wel en heeft hij een potje zitten liegen of wist hij het echt niet?

In het Engels bestaat een aardige, vooral in de politiek gebruikte term: deniability (ontkenningsmogelijkheid). Dat houdt in: overheidsdienaren doen dingen die niet door de beugel kunnen, maar de minister of de president weet officieel van niets. Die heeft gezegd: "Regel dat." Wist zhij veel dat 'ze' het op zo'n onwettige manier zouden doen? Natuurlijk wist zhij dat, of kon dat met een redelijke mate van zekerheid vermoeden, maar zhij had daartoe niet expliciet de opdracht gegeven. Dat had een of andere onderknuppel gedaan en die wordt dan ook ontslagen.

Hierboven schreef ik dat hooggeplaatsten zich niet op een leugen laten betrappen. Dat is wat anders dan: hooggeplaatsten liegen niet. De aartsbisschop van Stockholm heeft dat bericht naar Rome gestuurd. Daar is dat langs de normale weg behandeld en bleef 'hangen' bij een kardinaal of zo, die vond dat hij Benedictus daar niet mee moest lastig vallen. Benedictus kon dus rustig ontkennen dat hij iets wist. Kun je nu ook zeggen dat 'het Vaticaan', of 'de Heilige Stoel' niets wist? Ik vrees van niet. Dan moet je dus nagaan wat de Benedictus XVI destijds precies gezegd heeft. Was dat "Ik wist het niet" of "Het Vaticaan wist het niet"? In het eerste geval kan je formeel niet zeggen dat hij 'valse getuigenis sprak'. Maar in een lastig parket zit hij wel weer na die tv-uitzending. Ergens in het Vaticaan heeft iemand 'vergeten' belangrijke informatie naar boven door te geven. Is er een principieel verschil tussen liegen en de waarheid achterhouden? Hoe verantwoordelijk is de paus voor wat zijn medewerkers doen en laten? Ik herinner er maar even aan dat de Schipholbrand twee Nederlandse ministers de politieke kop kostte, al hadden zij daar persoonlijk helemaal niets mee te maken.

Je kunt online reageren op artikelen in Trouw. In één reactie staat: "Anti-katholiek effectenbejag van het protestantse Trouw." Een ander schrijft: "Dat er door een aartsbisschop gerapporteerd is aan 'het Vaticaan (of Rome)' wil niet zeggen dat de paus er bericht van gekregen heeft. De beste man heeft wel meer te doen/aan zijn hoofd." Van Beatrix mag je ook niks negatiefs zeggen, maar die heeft minder in de melk te brokkelen dan haar collegastaatshoofd.
x