Automatisch

Bij toeval was ik woensdagmiddag getuige van de directe uitzending van de persconferentie waarin Pieter van Vollenhoven de oorzaak van die vliegramp aangaf. Ik vroeg me af hoe een hoogtemeter kon aangeven dat het vliegtuig zich op een hoogte van min acht voet bevond. In mijn onnozelheid dacht ik: dat is tweeënhalve meter onder het aardoppervlak. Noch in die uitzending, noch in andere uitzendingen waarin de verklaring ter sprake kwam en die ik gezien heb, werd die negatieve hoogte duidelijk gemaakt. In Trouw van gisteren las ik de verklaring: hoogtemeters in de Boeings (en waarschijnlijk in alle andere vliegtuigtypen) houden er rekening mee dat de Polderbaan onder zeeniveau ligt.

De oorzaak van die vliegtuigcrash heeft me weer eens aan het denken gezet. Zonder dat we er nog veel aandacht aan schenken - als we dat al doen - laten we allerlei dingen automatisch gebeuren. Onze verwarmingen gaan aan of uit bij een bepaalde temperatuur in de kamer. Mijn elektrische waterkoker slaat af zodra het water kookt. En dat zijn dan nog de simpele dingetjes. Computers vergaren gegevens om op snelwegen een adviessnelheid of maximumsnelheid aan te geven. Als we op de intensive care liggen gaat er ergens iets bliepen als er iets mis gaat met onze hartslag. Computers schuiven op vaste tijdstippen miljarden heen weer tussen bankrekeningen. Onze complexe maatschappij zou zonder al die automatisering volledig tot stilstand komen. We kunnen niet meer zonder en vertrouwen erop.

We weten nu dat 80% van de piloten het vliegtuig door de automatische piloot, een computerprogramma, aan de grond laat zetten. Dat is dus de normale procedure. Jaren geleden sprak ik af en toe bij een vriend wel eens een buurman van die vriend. Die buurman was gezagvoerder bij de KLM. De hoogte van zijn bepaald niet slechte salaris vond hij o.a. daarom terecht, omdat hij immers de verantwoordelijkheid droeg voor de veilige terugkeer naar de aarde van al die passagiers achter hem. Mijn argument dat treinbestuurders ook aardig wat passagiers achter zich hadden, maar aanzienlijk minder verdienden, vond hij niet echt relevant. Zijn argument wordt, vind ik, iets minder sterk als hij zijn grote verantwoordelijkheid overdraagt aan een computer. De piloten van Turkish Airlines hebben kennelijk iets te laat geconstateerd dat, net als mensen, computers niet altijd vertrouwd kunnen worden.