OVERLEVEN

Als de president van de VS zijn State of the Union speech uitspreekt, zijn de complete regering en het complete parlement bij elkaar in één gebouw: het Capitool in Washington D.C.

Bij een forse aanslag op het Capitool zouden die complete regering en parlement uitgeschakeld zijn. Wie regeert dan het land?

Uiteraard is wettelijk bepaald wie de president opvolgt als hij niet meer in staat is zijn functie uit te oefenen. Natuurlijk is dat in de eerste plaats de vicepresident, maar wordt  die tegelijk met de president uitgeschakeld, dan is de beurt aan de voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, gevolgd door de waarnemend voorzitter van de Senaat. (De feitelijke voorzitter van de Senaat is de vicepresident van de VS en die was er dus niet meer.) Daarna komen de ministers aan de beurt, in een voorgeschreven volgorde van de departementen waarvan zij de minister zijn.

Om te voorkomen dat de VS zonder president komen te zitten wordt een designated survivor (aangewezen overlever) aangewezen. : een van de ministers, die tijdens de State of the Union niet in het Capitool is, maar op een onbekende plaats verblijft. (Bij Netflix is een serie te zien waarin deze situatie zich voordoet.)

In het AD las ik: Nederland krijgt mogelijk een designated survivor: een minister die zich tijdens grote politieke momenten als Prinsjesdag schuilhoudt op een onbekende plek om bij een aanslag op de regering het landsbestuur over te kunnen nemen.

Ik vind het een gek idee van de regering. Die overlevende zou dus eigenlijk de minister-president moeten vervangen. Maar de Nederlandse minister-president heeft veel minder bevoegdheden dan de Amerikaanse president. Die is ook nog eens opperbevelhebber van de strijdkrachten. Hij kan wetten die door het Congres zijn aangenomen 'vetoën'. Hij kan bij decreet (executive order) bestuurlijke  besluiten uitvaardigen. Hij kan de krijgsmacht voor korte (max. 30 dagen) militaire acties inzetten.

We zijn geneigd bij 'overheid' te denken aan regering en parlement, maar we hebben nog wat overheden: van de gemeenten en provincies. (O ja, we mogen de Waterschappen niet vergeten.) Als de Ridderzaal wordt opgeblazen tijdens de Troonrede en we zitten in één klap zonder regering en parlement, dan hebben we per provincie nog altijd Provinciale Staten en Commissarissen  van de koning. We gaan, tot de normale situatie is hersteld terug naar de tijd van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Alle Provinciale Staten sturen een afvaardiging naar de Staten Generaal  in Den Haag, die dezelfde bevoegdheden heeft als de huidige Tweede Kamer. De Commissarissen van de Koning vormen de regering. In overleg met de Staten Generaal maken ze uit wie welk departement beheert en wie de ministerraad voorzit. Het moet toch niet zo moeilijk zo'n regeling in de Grondwet vast te leggen?