STRAF

Gisterochtend luisterde ik, zoals wel vaker, naar de TROS Nieuwsshow. Daarin ging het o.a. over de levenslange gevangenisstraf. Een aantal dagen geleden had de rechter twee moordenaars veroordeeld tot 30 jaar, hoewel het Openbaar Ministerie levenslang geëist had. In de praktijk betekent 'levenslang' dat je ook inderdaad tot je dood in de gevangenis blijft. Weliswaar is het in principe mogelijk dat je gratie wordt verleend, maar als ik het goed heb, is dat de laatste 30 jaar niet gebeurd.

Bij alle straffen die voor een bepaald aantal jaren is opgelegd (maximaal 30) is het gebruikelijk dat de gevangene voorwaardelijk wordt vrijgelaten, als tweederde van de straf is uitgezeten. De ratio daarvan is me nooit duidelijk geworden. Je kunt die regel net zo goed afschaffen en de straffen met éénderde verlagen. Je blijft zitten met discussies over te korte straffen, maar je bent af van discussies over te vroege vrijlating, zoals recentelijk nog met de vervroegde vrijlating van Folkert van der G.

Onlangs heeft het Europees Hof zich uitgesproken over 'levenslang'. Op www.mwnsenrechten.nl las ik: Volgens het Hof mogen landen een levenslange gevangenisstraf opleggen, maar moet er wel altijd een mogelijkheid bestaan om die straf in te korten of te herbeoordelen.(...)

Wat betekent de uitspraak voor Nederland?

Hoewel in Nederland levenslang echt levenslang is, kunnen gevangen hier wel een verzoek indienen om eerder vrij te komen. Dit noemt het Hof ook expliciet in de uitspraak. Het Hof vergelijkt de situatie in alle Europese landen en komt tot de conclusie dat er vier categorieën te onderscheiden zijn:

• landen waar de levenslange gevangenisstraf niet bestaat;
• landen waar een mechanisme bestaat waarbij de levenslange gevangenisstraf na bepaalde tijd, bijvoorbeeld na 25 jaar, wordt herbeoordeeld;
• landen waarin zo’n mechanisme niet bestaat, maar waar het wel mogelijk is om gratie te vragen;
• en ten slotte landen waar het onder omstandigheden helemaal niet mogelijk is om eerder vrijgelaten te worden. Onder deze laatste categorie valt het Verenigd Koninkrijk.

Nederland behoort tot de derde categorie. Het is hier namelijk mogelijk om gratie te vragen onder de Gratiewet. Als het gratieverzoek wordt ingewilligd, kan een levenslang gestrafte alsnog vrijkomen.


Hopelijk komt er in Nederland weer een discussie op gang over (de duur van) gerechtelijke straffen. In de VS is het mogelijk iemand, in geval van meerdere delicten, te veroordelen tot meerdere straffen, bijv. levenslang + 30 jaar. Zo gek maken we het hier niet. Je wordt in zo'n geval veroordeeld voor het ernstigste delict met de zwaarste straf.

Natuurlijk moet iemand gevangen blijven zolang zhij nog een gevaar voor de samenleving vormt. Maar in een humaan strafsysteem mogen wraakgevoelens niet de enige basis zijn voor het gevangen houden van mensen. Ik herinner me nog de discussie in de zestiger zeventiger jaren van de vorige eeuw over 'de vier (later drie) van Breda. Het ging hier om oorlogsmisdadigers die na de Tweede Wereldoorlog aanvankelijk ter dood werden veroordeeld. Juliana weigerde, in tegenstelling tot haar moeder, de doodvonnissen te bekrachtigen, die werden omgezet in levenslang. (Veel jaren later - in 1983 - werd de doodstraf hier grondwettelijk verboden.) Ik weet nog dat ik toen vóór gratieverlening was.