Levensbehoeften

Wijn, pepermunt, bonbons en, zeer belangrijk, jenever. Waar doen die vier tezamen je aan denken? Op die vraag zou ik niet spontaan het juiste antwoord kunnen geven. Slechts één daarvan roept een directe associatie bij me op: pepermunt. Pepermunt is bij mij en veel generatiegenoten onlosmakelijk verbonden aan de zondagse kerkgang. Als ik mij goed herinner kregen mijn broers, zussen en ik voor elke kerkdienst drie pepermuntjes. Kingpepermuntjes had je toen in twee maten. Wij kregen de kleinste maat. Een gemiddelde gereformeerde kerkdienst duurde al gauw anderhalf uur, waarvan een uur besteed werd aan de preek, waar je als kind totaal niets van begreep. En dat twee keer per zondag. Die pepermuntjes waren heel kleine lichtpuntjes.

Wat bleek mij nu gisteren uit een artikel in de Volkskrant? Wijn, pepermunt, bonbons en, zeer belangrijk, jenever zijn de vier eerste levensbehoeften voor de ware calvinist. Dat zei althans niemand minder dan ons aller Jan Peter Balkenende. Je ziet hem daarbij als het ware op schalkse wijze knipogen. Jan Peter is ook niet te beroerd om ronduit toe te geven: Dus ja, ik durf mijzelf 'calvinist' te noemen. Zo durft Benedictus XVI zich rooms-katholiek te noemen en Hamid Karzai noemt zich zonder blikken of blozen islamiet.

Het is je misschien nog niet opgevallen, maar 2009 is het 'Calvijnjaar'. 500 jaar geleden werd Calvijn geboren. Voor Jan Peter was dat een goede rede afgelopen zaterdagavond tijdens de herdenkingsbijeenkomst in Dordrecht (de bakermat van de hervormde en gereformeerde kerken) weer een eind weg te gaan neuzelen. Begrijp me goed, ik ben gek op "verantwoordelijkheid van mensen". Je zult mij niet horen beweren dat wij niet "de morele verantwoordelijkheid om keuzes te maken" hebben. Calvinisten zijn gek op kiezen. In 1619 werden de remonstranten in Dordrecht op hun nummer gezet en sindsdien heeft iedere keuze tot weer een nieuwe afsplitsing geleid. De poging om alles weer bij elkaar te krijgen binnen de PKN heeft er toe geleid dat links en rechts allerlei groepjes gewoon voor zichzelf begonnen zijn, want je moet er toch niet aan denken als calvinist met een evangelisch-lutheraan onder één kerkdak te zitten. Dan liever de 'Herstelde Hervormde Kerk' of de 'Voortgezette Gereformeerde Kerken in Nederland'. Ik vond het lang geleden al moeilijk aan buitenstaanders het verschil tussen 'hervormd' en 'gereformeerd' uit de te leggen. Dan heb ik het nog maar niet over de 'Gereformeerde Bond'. Als lid daarvan ben je hervormd, maar toch weer gereformeerder dan synodaal gereformeerden, maar net weer iets minder dan oud-gereformeerden. Ergens daar tussen in heb je dan nog de 'vrijgemaakte gereformeerden' en de 'christelijk-gereformeerden'. Ik denk dat nu zelfs Calvijn moeite zou hebben het subtiele onderscheid tussen 'Hersteld Hervormd' en 'Voortgezet Gereformeerd' te zien.

Gelukkig hebben we Jan Peter die ons uitlegt dat het verantwoordelijkheidsbegrip van Calvijn leidt tot meer onderlinge betrokkenheid en respect. En het is de basis van een samenleving die sterk genoeg is om 'iedereen te laten delen in welvaart en welzijn'. Ik zou best eens aan al die stoere calvinisten willen vragen: 'Hoe betrokken voelt u zich bij en hoeveel respect heeft u voor uw islamitische buren?"