Canon

Zelfs de meest verstokte atheïst of agnosticus zal niet ontkennen dat de christelijke religies een belangrijke rol hebben gespeeld in de (ontstaans)geschiedenis van de Nederlandse staat en het Nederlandse volk. Tot pakweg de jaren zestig van de vorige eeuw hadden christenen niet alleen hun eigen kerken, maar ook hun eigen scholen, vakbonden, politieke partijen, omroeporganisaties, sportverenigingen, kranten etc. Nog in 1954 werd het rooms-katholieken door de Nederlandse bisschoppen ontraden of zelfs verboden lid te worden van socialistische organisaties. Veel christelijke organisaties bestaan en zijn actief tot op de dag van vandaag, al zijn de meeste scherpe kantjes er zo langzamerhand wel afgesleten. Hoe dat ook zij, ik durf rustig te stellen dat enige kennis van religie tot de algemene ontwikkeling behoort. Je zou zelfs kunnen zeggen dat juist nu die kennis weer noodzakelijk wordt. Immers, hier en daar wordt onze culturele identiteit benadrukt om zich af te zetten tegen de invloed van de islam. Tot die culturele identiteit behoren overigens, naast het christendom in zijn talrijke uitingsvormen, ook het jodendom en het humanisme en andere niet-religieuze stromingen.

Het kon natuurlijk niet uitblijven: Trouw komt op de proppen met Hent de Vries, die vindt dat er een religiecanon moet komen. Het is tijd voor een brede religieuze canon, te gebruiken in het onderwijs en door beleidsmakers. Niet een korte samenvatting van de Nederlandse kerkgeschiedenis, maar een brede 'opening van allen naar allen, inclusief degene die religie verwerpen'. De Vries is hoogleraar filosofie aan de Universiteit van Amsterdam en de Johns Hopkins University in Baltimore. Hij is bovendien voorzitter van het programma 'The Future of the Religious Past' van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).

Ik ben er dus nu pas achter dat al in 2007 het oecumenisch opinieblad 'VolZin' het tijd vond voor een religieuze canon. Vijfentwintig 'vensters' werden samengesteld, te beginnen bij Bischop (sic) Servaes en eindigend met het rapport over ontkerkelijking in Nederland van de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid uit 2006. Hierna volgde ook een bundel artikelen over deze vensters. De publieke discussie was aangezwengeld, debatavonden werden georganiseerd, maar een onderwijskundig vervolg kwam er niet. Met 'publieke discussie' wordt hier kennelijk gedoeld op het feit dat ik er van had kunnen weten als ik de juiste bladen had gelezen en/of de juiste bijeenkomsten had bezocht, quod non. Het is natuurlijk ook weer typisch Nederlands dat er meteen kritiek kwam op die vijfentwintig vensters. De vensters zouden te theologisch zijn, te protestants en te weinig gefocust op de religieuze ervaring van de gewone gelovigen. Ook in het onderwijs zit niet iedereen te springen om een religieuze canon.

Toen ik ruim 50 jaar geleden op de kweekschool zat was er net een nieuw vak bijgekomen: maatschappijleer. Ik heb in die lessen aardig wat opgestoken over zaken als socialisme, liberalisme, existentialisme, dialectiek en andere zaken. (Aan religie werd op deze gereformeerde kweekschool al voldoende aandacht besteed bij lessen dogmatiek, Bijbelkennis en bijbelse aardrijkskunde en archeologie.) Ik denk dat het goed is dat in het onderwijs aandacht besteed wordt aan diverse soorten levensbeschouwing, waaronder, maar zeker niet alleen, die welke uit een religie voortkomen. Er is wat mij betreft ook niets tegen dat op bijzondere scholen de eigen religie of levensbeschouwing benadrukt wordt. Gezien de maatschappelijke veranderingen lijkt het niet geheel onlogisch in het onderwijs ook aandacht te besteden aan de islam. Daarmee zal overigens niet iedereen het eens zijn.